Yürütücü İşlevler ve Sosyal - Duygusal Öğrenme

Yürütücü işlevler, belirli bir hedefe ulaşmak için gerekli olan becerileri ifade eden bir kavramdır. Bu beceriler arasında, dürtü kontrolü, dikkati bir noktadan diğerine yönlendirebilme, plan yapabilme, işe/çalışmaya başlayabilme ve aktif belleği kullanabilmek gibi alt beceriler yer almaktadır.

Yürütücü işlevler, davranışlarının sonuçlarını tahmin edebilme, dürtüleri kontrol edebilme, hayal kırıklığı/engellenmişlik duygusu ile baş edebilme, hedefe yönelik davranışı seçebilme, problem çözme gibi sosyal-duygusal öğrenme ile bağlantılı olan becerilerle paralellik göstermektedir. Yapılan birçok araştırma, çocuklardaki sosyal-duygusal öğrenme alanları ile yürütücü işlev alanlarının önemli düzeyde ilişkili olduğunu göstermiştir. Duygu yönetimi, hayal kırıklığı ile baş edebilme, dürtü kontrolü gibi sosyal-duygusal beceri alanlarında zorlanan çocukların yürütücü işlev becerilerinde de zorlandıkları bulunmuştur.

İkinci Adım programı ile çocukların kazanması hedeflenen problem çözme, dürtüleri kontrol etme, duygu yönetimi, hedef belirleme ve uygun adımları tahmin edebilme gibi beceriler, çocukların yürütücü işlevlerinin gelişmesine de katkı sağlamaktadır. Yürütücü işlevlerin ve sosyal-duygusal becerilerin, beynin aynı bölümleri ile ilintili olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda bile, birisinin gelişmesi ile diğerinin gelişebileceğini tahmin etmek zor değildir.

Bir çocuğun günlük hayatı için yürütücü işlevler neden önemlidir? Bir arkadaşıyla problem yaşadığında öfkesini kontrol edebilmesi, ödevlerini adımlara bölüp gerekli zamanı kestirebilmesi, grup ile çalışırken sıra bekleyebilmesi, bir sonraki adımı tahmin edebilmesi, yönergeleri takip edebilmesi, dikkatini sürdürebilmesi gibi daha pek çok alan için önemlidir. Bir çocuğun günlük hayatı için sosyal-duygusal öğrenme neden önemlidir? Dürtülerini kontrol edebilmesi, öfkeli olduğunda hemen tepki vermek yerine durup sakinleşebilmesi, bir problemi çözmek için adımlar üretebilmesi, hayal kırıklığı ile baş edebilmesi, kendisinin ve başkasının duygularını tahmin edebilmesi gibi daha birçok alan için önemlidir. İlk bakışta, iki alanda yer alan becerilerin birbirleri ile ne kadar ilintili ve bir çocuğun günlük hayatı için ne kadar olmazsa olmaz beceriler olduğunu görebiliriz.

Çocukların günlük hayatlarında karşılaştıkları durumlarda birçok becerileri devreye girmektedir. Örneğin; çok çalışmasına rağmen istediği notu alamayan bir çocuk, yaşadığı engellemişlik duygusu ile baş edebilmek için ani tepki vermemek için dürtülerini kontrol edebilmeli, bir sonraki sınav için plan yapabilmeli, geriye dönüp davranış adımlarını gözden geçirebilmelidir. Bu beceriler bize, hem yürütücü işlevler başlığı altında yer alan becerileri hem de sosyal-duygusal becerileri anımsatmaktadır. Daha birçok örnekte yürütücü işlevler ile sosyal-duygusal becerilerin ne kadar iç içe geçtiğini ve dolayısıyla karşılıklı bir etkileşim içinde olduklarını görmek mümkündür. Buradan yola çıkarak İkinci Adım programının kazandırmayı hedeflediği becerilerin, aynı zamanda çocukların yürütücü işlevlerinde bir etkiye de yol açacağını söyleyebiliriz.

Kaynaklar

Riggs, N. R., Jahromi, L. B., Razza, R. P., Dillworth-Bart, J. E., & Mueller, U. (2006). Executive function and the promotion of social-emotional competence. Journal of Applied Developmental Psychology, 27, 300-309.

Yürütücü İşlevler (2010). Günce’l Aylık Bilgi Bülteni, 33 ve 34.